اطریفل صغیرگشنیزی

دکتر مهران میراب زاده
داروساز و دستیار دکترای تخصصی داروسازی سنتی
=============================

معرفی فرآورده :
 فرآورده معجون كه از اطریفل صغیر و همچنین میوه گیاه گشنیز به دست می آید و تاریخچه ذكر این تركیب دارویی و منافع آن از جانب حكیمان هندی، یونانی، رومی و ایرانی در زمانی بیشتر از هزار سال قابل استناد است. در این فراورده از میوه هلیله در مراحل مختلف رشد استفاده می شود. (1)

نحوه اثر (افعال و خواص) :
منع بخارات از دماغ ومنع ریختن سودای سوخته به معده. (2)

موارد مصرف :
تقویت معده و تقویت حواس، نافع برای درد سر و درد گوش و درد چشم كه به سبب بخار معده می باشد،در مداومت نافع برای صداع به مشاركت معده از صعود ابخره و نافع برای صداع حادث از بسیاری اكل در همراهی با دیگر تدابیر.

میزان (قدر شربت) و فواصل مصرف :
بنا به استفاده و با رعایت نكات مطرح شده در ذیل با نظر و حكمت طبیب تعیین می گردد. در منابع مختلف شربتی آن از یك مثقال(5/4گرم) تا چهار درم(5/12گرم) ذكر شده است.
ملاحظاتی كه طبیب و داروساز در تنظیم قدر شربت و فاصله مصرف باید در نظر بگیرند:
مقدار مرض ، سحنه (فربهی و لاغری و سستی و سختی بدن) و قوت بیمار، سن بیمار، مزاج صحی و مزاج عضوی (اعضای تحت اثر دارو) ، عادت بیمار، مذکر یا مونث بودن، شغل بیمار، فصل بیماری و سایر شرایط محیطی بیمار.

عوارض جانبی احتمالی و نحوه تعامل با آن :
قولنج و اسپاسم های گوارشی: 
جرعه جرعه یك لیوان آب گرم نوشیده شود. چند دقیقه ای قدم بزند. از كمپرس آب گرم استفاده كند و در صورت عدم بهبودی مقداری روغن بادام شیرین یا زیتون مصرف نماید. قابل ذكر است كه این عارضه بیشتر در مصرف طولانی مدت این دارو با اسهال رقیق اخلاط و ماندن غلیظ آن به وجود می آید كه نیاز به ملاحظه و تدبیر طبیب قبل از این مرحله را ایجاب می كند.
عوارض مربوط به طحال:
در صورت حصول و تشخیص طبیب از مصلحات آن در این مورد مانند شراب بنفشه استفاده می شود.
سایر عوارض جانبی احتمالی نیز بر حسب اهمیت و شدت به اطلاع طبیب یا داروساز رسانده شود.

موارد احتیاط ، منع مصرف و تداخلات :
در دوران حاملگی و شیردهی منع مصرف دارد و بهتر است حتی الامکان برای اطفال نیز استفاده نشود و داروهای جایگزین به کار رود.
در نارسایی های كبدی چون سوء القنیه، سیروز و هپاتیت با توجه به ذكر بعضی عوارض مربوط به بعضی تانن های ساده، بهتر است مصرف نشود.
از آنجا كه محلول تانن ها می تواند سبب رسوب بخشی از داروها شود(3)، فاصله مصرف سایر داروها با آن به صورت یكساعت قبل یا سه ساعت بعد باشد.
در صورت مصرف گلیكوزیدهای قلبی چون دیگوكسین، به خاطر احتمال كاهش اثر داروی قلبی، احتیاط و تدبیر از جانب پزشك صورت پذیرد.
با در نظر گرفتن احتمال كاهش قند خون  ناشی از گشنیز در فراورده، مصرف آن در بیماران دیابتی با توجه و كنترل میزان تغییر احتمالی در قند خون باشد.

تداخلات غذایی و آزمایشگاهی :
غذایی :  مصرف اطریفل می تواند باعث كاهش جذب آهن غیر هم و دیگر املاح معدنی غذایی شود.
آزمایشگاهی : بنا به ملاحظات در تفسیر تست آنزیم های كبدی امكان تداخل در نظر گرفته شود.

شرایط نگهداری و مدت پایداری دارو:
در دمای اتاق و در بسته بندی مناسب به مدت 1 سال قابل نگهداری است.
توصیه: پس از هر بار مصرف درب ظرف را محكم بسته تا میزان رطوبت فراورده تغییر نكند.


منابع :
1-عقیلی خراسانی، سید محمد حسین: قرابادین كبیر، انتشارات مؤسسه مطالعات تاریخ پزشكی، طب اسلامی و مكمل، 1386
2-عقیلی خراسانی، سید محمد حسین: خلاصه الحكمه، انتشارات مؤسسه مطالعات تاریخ پزشكی، طب اسلامی و مكمل، جلد سوم،1386 
3-ویلیام چارلز اوانس: فارماكوگنوزی تریز و اوانس، چاپ چهاردهم، ترجمه دكتر سلیمان افشاری پور ، انتشارات دانشگاه علوم پزشكی اصفهان، جلد دوم،1386